W 2016 roku – według danych Eurostatu – Szwecja produkowała ponad 14 ton śmieci na mieszkańca. Unijna średnia wynosi 5 ton na mieszkańca (Polska w tym zestawieniu wypada… dokładnie średnio – generujemy 4,7 tony na mieszkańca). Jednocześnie ta sama Szwecja, piąta w Europie pod względem produkcji śmieci… kupuje od Wielkiej Brytanii (15. miejsce w produkcji śmieci w Europie) czy Irlandii (17. miejsce na liście) ponad 800 tysięcy ton śmieci rocznie. Dlaczego?
99% szwedzkich śmieci podlega recyklingowi. 40% ich gospodarstw domowych jest ogrzewanych energią pochodzącą z utylizacji śmieci. Spalarnie mają nadmiary mocy przerobowych, więc opłaca im się kupować śmieci od innych, mniej ogarniętych ekologicznie krajów Europy.
Jak bardzo ogarnięta jest Szwecja? Średnio na świecie odzyskuje się 56% papieru i kartonu. W Szwecji ten współczynnik wynosi 82%. Plastik? Średnio na świecie recyklingowi podlega tylko 4%, Szwedzi dociągnęli do 47%!
Krąg życia, czyli ekonomia cyrkularna
Zużywamy zbyt dużo zasobów naturalnych naszej planety. Zmiany klimatyczne, gazy cieplarniane, niedobory wody i zasobów naturalnych będą tym bardziej dotkliwe, im dłużej zajmie nam ogarnięcie się. I robimy to – coraz więcej świadomych konsumentów chce żyć tak, by odciskać jak najmniejsze piętno na otaczającym nas świecie.
Ekonomia cyrkularna to zjawisko, na które składa się szereg elementów.
- Projektowanie lepszych produktów – bardziej trwałych, wielofunkcyjnych lub takich, do produkcji których zużywanych jest mniej zasobów.
- Ograniczenie odpadów przy produkcji – jeśli jesteś tartakiem, produkujesz deski. Ale jeśli traktujesz trociny jako śmieci, tracisz. Jest mnóstwo ludzi, którzy chętnie zapłacą za trociny.
- Wydłużanie cyklu życia przez alternatywne użycia – czy wiesz, że tekturowe rolki po papierze toaletowym doskonale nadają się na pojemniki do kabli? Albo że możesz zrobić sobie świeczkę ze starej żarówki? To zjawisko nazywamy upcycling.
- Promowanie ponownego używania – Twoje dziecko wyrosło ze swoich ubranek czy rowerka? Możesz je oddać, sprzedać, przekazać na cele charytatywne. To samo dotyczy starych komputerów, telefonów, mebli. Od serwisów typu OLX po dedykowane aplikacje – tworzymy cały ekosystem ponownego użycia.
- Ulepszone zbieranie – wyprodukowanie jednej bawełnianej koszulki zużywa 2.500 litrów wody. W lipcu wrocławski MPWiK zorganizował dla mieszkańców konkurs na najciekawszą instalację do łapania deszczówki. Premiowane były między innymi pomysły wykorzystujące inne, zużyte już pojemniki (upcycling).
- Zachęcanie do recyklingu – darmowe miejsca do parkowania, komunikacja miejska, bilety do kina, wstęp do instytucji kultury.
- Inwestowanie w infrastrukturę – San Francisco ma ambitny plan stać się miastem zero waste do 2020 roku. Jednym z głównych środków do celu jest najnowocześniejsza w Ameryce kompostownia – trafiają tam odpady organiczne (to ponad 30% śmieci produkowanych przez mieszkańców). Całość jest zamieniana na kompost, który zasila choćby kalifornijskie winnice.
- Tworzenie rynków dla ponownie użytych materiałów – w ekonomii cyrkularnej są pieniądze. O tym na przykładach poniżej.
Model ReSOLVE
W raporcie McKinseya dotyczącym ekonomii cyrkularnej możemy znaleźć inny model nazwany przez nich ReSOLVE. Opisuje ścieżki, którymi firmy (i instytucje publiczne) powinny iść, aby osiągnąć lepsze rezultaty. Na model składają się:
- Regenerate (regeneracja) – przejście na odnawialne materiały i energię, odzyskiwanie i odnawianie ekosystemów, zwrot odzyskanych zasobów do biosfery.
- Share (współdzielenie) – maksymalizacja użycia produktów przez współwłasność, ponowne użycie i upcycling.
- Optimize (optymalizacja) – poprawienie wydajności produktów, usunięcie odpadów z łańcucha dostaw, wykorzystanie automatyki, big data.
- Loop (zapętlenie) – ponowne wykorzystanie materiałów i komponentów, priorytet użycia już istniejących nad tworzeniem nowych.
- Virtualize (wirtualizacja) – dostarczanie dóbr w postaci cyfrowej (książki, muzyka, zakupy), także wirtualne biura czy telekonferencje.
- Exchange (wymiana) – zastąpienie starych materiałów i rozwiązań nowymi, bardziej zaawansowanymi. Druk 3D, silniki elektryczne to niektóre z przykładów.
Piszę Ci o tym wszystkim z kilku powodów. Po pierwsze chcę, żeby powyższe modele zainspirowały Cię do nowych pomysłów na biznes, być może rozwinięcia dodatkowej gałęzi tego, co robisz teraz. Po drugie (i o tym niżej) chcę Ci pokazać, że w ekonomii cyrkularnej jest pieniądz i olbrzymi potencjał.
Kilka z poniższych przykładów to finaliści Chivas Venture z poprzednich lat.
Megatrendy w ekonomii cyrkularnej
Urbanizacja
Połowa świata żyje dziś w terenach zurbanizowanych. Do 2050 szacuje się, że będzie to 68%. Miasta dają dostęp do olbrzymiej populacji na małym terenie, tworząc ekonomię skali. Ale tworzą też zupełnie nowe problemy. Zobacz, jak rozwiązuje je Change Please, zwycięzca globalnego finału Chivas Venture 2019.
Mało zasobów i wody
Recykling może przybrać różne formy i rozmiary. Oto Liam, robot stworzony przez Apple do rozkładania iPhone’ów celem odzyskania zasobów.
A to modułowa instalacja do przetwarzania zużytych opon i gumowych odpadów w komercyjne produkty. Syntoil to zwycięzca polskiej edycji Chivas Venture z 2019 roku.
Ekonomia współdzielenia
Wspomniany już wyżej raport McKinseya plasuje modę (czy w ogóle przemysł odzieżowy) jako ten z największym potencjałem w ekonomii cyrkularnej. Świadomi konsumenci odsuwają się od fast fashion na rzecz przedmiotów bardziej trwałych. Pogadajmy o różnych podejściach do odzieży w ekonomii cyrkularnej.
Circos to – jak sami twierdzą – abonament na ubrania dziecięce, który rośnie z Twoim dzieckiem. Zamiast kupować na własność ubrania, z których Twoje dziecko i tak wyrośnie, płacisz abonament i wybierasz ubrania ze strony.
A co z dorosłymi? Jeśli chcesz opróżnić szafę, możesz skorzystać z Vinted, aplikacji, która umożliwia sprzedaż używanych ciuchów.
Jest jednak jeszcze jedna droga. Ubrania Do Oddania to koncept, w którym nie sprzedajesz ubrań, ale oddajesz je do upcyclingu (odświeżenia) a pieniądze uzyskane z ich sprzedaży zasilają wybraną przez Ciebie organizację charytatywną. Kilogram ubrań daje złotówkę. I jest do tego apka!
A skoro już przy upcyclingu jesteśmy, poznaj Thread International. Firmę, która zamienia wyrzucony plastik na włókna używane do produkcji butów, plecaków i innych akcesoriów. Zatrudnia przy tym – podobnie jak finaliści Chivas Venture – najbardziej potrzebujących. Firma podpisała kontrakty na „dobre produkty” z markami takimi jak Reebok czy Timberland.
Chcesz zobaczyć, jak Twój startup zmienia świat?
